Uçaklarda 3 çeşit hareket türü vardır. Bunlar yaw, roll ve pitch hareketleridir. Her bir harekete özel kontrol yüzeyleri bulunmaktadır. Bu kontrol yüzeylerinin bir kısmı kanatta bir kısmı ise kuyrukta bulunarak hava aracının kontrol edilmesini sağlar. Bu yazımızda sırasıyla bu parçaları ve görevlerini inceleyeceğiz. Ama, bunlardan önce yaw, roll ve pitch hareketlerinin hangi eksenlerde olduğunu anlamamız gerekiyor. Bu hareketler aşağıdaki fotoğrafta gösterilmiştir. Ancak daha iyi anlamak için şöyle bir örnek verebiliriz; elimizi uçak yerine koyarak havada tutalım elimizi yukarı ve aşağıya hareket ettirmeden sadece sağa veya sola çevirmemiz yaw hareketidir. Elimizi sağa veya sola çevirirken aynı zamanda yukarı veya aşağıya doğru yaptığımız hareket ise roll hareketidir ve son olarak elimizi sadece yukarı veya aşağıya hareket ettirmemiz ise pitch hareketidir. Bu örnekle beraber hareket çeşitlerini daha iyi anladığımıza göre şimdi bu hareketlerin oluşmasını sağlayan kontrol yüzeylerini inceleyebiliriz.
Rudder
Uçaklarda, yerdeyken ve havadayken yaw hareketinin yapılmasını sağlar.En arka kısımda dik bir şekilde konumlandırılmıştır. Rudder sağa çevrildiğinde kuvvetin etkisiyle uçakta sağa dönecektir. Aynı şekilde sola döndürüldüğünde uçakta sola dönecektir. Kayıklardaki dümen sistemiyle benzer bir sistemi vardır. Havadayken yaw hareketinin yapılmasını sağlamakla birlikte yerde, uçak taksi yaparken de kullanılmaktadır. Rudder'ın çalışma prensibi aşağıdaki fotoğrafta gösterilmiştir.
Elevator
Yine Rudder gibi uçakların kuyruk kısmında bulunmaktadır. Pitch up ve pitch down hareketleri elevator ile yapılmaktadır. Eğer elevator yukarı kaldırılırsa uçak pitch up hareketi yapar yani yukarı doğru hareket eder. Elevator aşağı çekilirse uçak pitch down hareketi yapar yani aşağı doğru hareket eder.
Aileron
Uçakların kanat kısımlarında bulunan aileronlar sağa ve sola roll hareketinin yapılmasını sağlarlar. Sağ ve sol kanatlarda birer tane bulunur ve her zaman ters yönlerde çalışırlar. Fotoğrafta görüldüğü gibi eğer sol aileron yukarı kaldırılırsa, sağ aileron ise aşağı indirilirse uçak sol tarafa doğru roll hareketi yapar. Sağ aileron yukarı kaldırılırsa ve sol aileron ise aşağı indirilirse uçak sağa doğru roll hareketi yapar.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder